Plakaty bajkowe, które znalazły się na wystawie pochodzą z lat 50. i 60. ubiegłego stulecia. Swą treścią kierowane były przede wszystkim do dzieci. Bardzo kolorowe, miały za zadanie przyciągać najmłodszą publiczność. Stanowiły oryginalną i osobliwą formę nawiązania kontaktu, w tym przypadku między najmłodszym widzem, a autorem, który odpowiadał za właściwy przekaz. Dzięki tym plakatom dzieci oglądały swoich ulubionych bohaterów na dużym ekranie, młodzież filmy o życiu rówieśników i ich przygodach. Ponieważ w tamtych latach nie we wszystkich domach były telewizory, dla wielu dzieci kino stanowiło szczególną atrakcję.
Temat plakatu bajkowego dość długo był przeze mnie analizowany. Zastanawiałam się, czy w kolekcji liczącej ponad 3000 plakatów, będzie ich aż tyle, aby zrobić wystawę tematyczną. Po sprawdzeniu okazało się, że plakatów o tematyce bajkowej jest w zbiorach Muzeum Okręgowego ok. 90 sztuk. Niewiele, ponadto nie każdy w tak dobrym stanie, aby można było go udostępnić publicznie. Dopiero po kilkukrotnej selekcji wyodrębniłam 34 plakaty o tematyce bajkowej (filmowe i teatralne), które znalazły się na wystawie czasowej realizowanej w Muzeum Okręgowym w Tarnowie.
Aby plakat mógł trafić na wystawę, najpierw musi mieć założoną tzw. kartę katalogu naukowego, czyli każdy plakat należy dokładnie zmierzyć, datować, opisać, jeżeli nie jest sygnowany spróbować znaleźć autora, oraz odpowiednio sklasyfikować. W kolekcji muzealnej znajdują się różne rodzaje plakatów, m.in.: filmowe, teatralne, polityczne, społeczne, sportowe, cyrkowe. Wybrany plakat należy jeszcze sprawdzić, czy nadaje się do eksponowania, gdyż może się tak zdarzyć, że zachował się w niezbyt dobrym stanie, np.: destrukt, wielokrotne naddarcia, duże ubytki, dziury, czy też silne, niedające się usunąć zabrudzenia. To może być przyczyną dyskwalifikacji.
Temat bajek, tak zawsze żywy u najmłodszych powodował, że artyści wykonując projekt plakatu bajkowego, dostosowywali jego treść również do poziomu najmłodszych, czyli dzieci, które nie potrafią czytać i oglądają świat poprzez obrazy.
Autor, zanim przystąpił do projektowania zapoznawał się z treścią bajki, którą miał zareklamować. Najważniejszy w moim przekonaniu w tych plakatach był element graficzny, czyli przedstawienie głównych bohaterów. Wielobarwny rysunek uproszczony, realistyczny i bajecznie kolorowy zajmował co najmniej 2/3 plakatu, obrazując postać z bajki: Księżniczkę, Króla Maciusia, Królewnę Żabkę, Jasia i Małgosię, itp. Mocno działał na wyobraźnię dziecięcą, powodując chęć obejrzenia bajki. Na etapie projektowania stosowano różnego rodzaju techniki malarskie, rysunkowe, kolaż, wydzieranki, wycinanki, fotografie, lub łączono je ze sobą. Kolejna ważna część plakatu to tytuł. Czytelny, pisany dużą czcionką, jedno lub dwuelementową, z szeryfami lub bez, albo taką, którą autor sam wymyślał i odręcznie rysował na projekcie.
Plakat archiwalny zawiera też dodatkowe informacje, z których dowiadujemy się m.in.: jakiej produkcji jest bajka, lub film, czy to wersja animowana, fabularyzowana, czy też kukiełkowa, np.: „Film rysunkowy produkcji radzieckiej mówiony po polsku”, „Śpiąca królewna – baśń filmowa Walta Disneya według powieści Charlesa Perrault’a”, „Lis Chytrusek i inne filmy kukiełkowe produkcji polskiej”, „Bajka o zmarnowanym czasie” – nowy, barwny film dla dzieci i młodzieży wg. opowiadania E. Szwarca. Zazwyczaj podawano kto jest autorem scenariusza, a kto reżyserem, wymieniano nazwiska aktorów, a przede wszystkim odtwórców głównych ról. Kolejną, ważną informacją zawartą na plakacie była nazwa wytwórni filmowej, np.: Produkcja – Vandyke Picture Corporation – w polskiej wersji językowej, Produkcja – British Lion Film Limited, itp..
Większość plakatów posiada sygnaturę dzięki której dzisiaj wiemy kto jest autorem danego plakatu. Umieszczano ją w różnych miejscach, najczęściej przy bocznych krawędziach, lub w narożnikach. Często była to pierwsza litera imienia i nazwiska, całe imię i nazwisko, lub tylko inicjał, np.: J. Treutler 58, J. Tchórzewski 55, Liliana Baczewska, AB 54. Najczęściej przy dolnej krawędzi umieszczano stopkę drukarską mówiącą o danych wydawniczych i drukarskich. .
Na wystawie zaprezentowano plakaty takich autorów jak, m.in.:
Jerzy Treutler (1931–) – grafik, autor plakatów i ilustrator, który w 1955 roku ukończył warszawską ASP. Jest jednym z przedstawicieli polskiej szkoły plakatu. Pracował w WAG i KAW, a także w nadzorach graficznych takich instytucji jak Polskie Stowarzyszenie Wydawców Książek czy Instytut Wydawniczy Centralnej Rady Związków Zawodowych. Jest autorem m.in. około 150 plakatów, kilkunastu okładek książek, logo Mody Polskiej – słynnej „Jaskółki”. Jego prace utrzymane są w stylu abstrakcyjnym, posiadają pewną i charakterystyczną kreskę, oraz zdecydowaną kolorystykę, znajdują się w krajowych i zagranicznych kolekcjach. Są również przedmiotem aukcji internetowych. W 2012 roku, dzięki fundacji Twarda Sztuka, jego prace pokazywane były w londyńskiej Kemistry Gallery.
Jerzy Srokowski (1910-1975) – grafik, rysownik, należący do najbardziej znanych i cenionych ilustratorów książek. Zajmował się także scenografią, wystawiennictwem, projektował plakaty, malował. Był autorem niezapomnianych scenografii do Kabaretu Starszych Panów. Jego rysunki zdobią wiele książek, m.in.: „W pustyni i w puszczy”, „Król Maciuś Pierwszy”. Jego dorobek można nazwać imponującym, oprócz karykatur do „Szpilek”, wykonywał ilustracje do: „Kuriera Porannego”, „Prosto z mostu”, „ Mucha”. Po roku 1945 współpracował z „Nową Kulturą”, „Problemami”, „Życiem Warszawy” oraz z „Wieczorem”. Długie lata pracował jako scenograf i scenarzysta w Teatrze Lalki i Aktora Guliwer w Warszawie. W 1956 roku w dowód uznania za pracę ilustratora otrzymał Nagrodę Prezesa Rady Ministrów. W roku 1965 wyjechał do Damaszku. Pracował na Wydziale Sztuk Pięknych na tamtejszym uniwersytecie, gdzie założył pracownię grafiki. W 1968 roku wrócił do kraju, do pracy w teatrze, równocześnie był kierownikiem graficznym w warszawskim wydawnictwie „ Czytelnik” oraz równolegle w redakcji periodyku „ Miesięcznik Polski”. Za swoją twórczość graficzną i projekty plakatów otrzymywał liczne nagrody, a w 1973 został uhonorowany Złotą Szpilką z Wawrzynem.
Jacek Neugebauer (1934-) – grafik, plakacista związany głównie z Warszawą. W latach 1955-1959 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W roku 1959 uzyskał dyplom w pracowni profesora Henryka Tomaszewskiego. Laureat wielu nagród krajowych w konkursach na plakat szczególnie w latach 60. XX w.: III nagroda 4. Ogólnopolskie Biennale Plakatu Katowice 1971. Autor co najmniej 144 plakatów filmowych, które wykonał w latach 1963-1979.
Marian Stachurski (1931-1980) – grafik, ilustrator, autor plakatów. W 1956 roku ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie. Prace wystawiał w Kanadzie – 1960 r., Włoszech – 1964 r., Warszawie – 1961 r. Za swoją twórczość otrzymał wiele nagród: 1955 r. – 2 i 3 nagroda na Festiwalu Młodych i Studentów w Warszawie. W 1956 r. – 2 i 3 nagroda – Polski Olimpijski (Melbourne, AU) konkurs plakatu. 1959 r. – Oficjalny plakat, Międzynarodowe Targi Poznańskie. 1972 r. – „Najlepszy plakat miesiąca”- konkurs najlepszych plakatów w Warszawie. Jego plakaty cechuje styl pełen wyobraźni, inspirowany polską sztuką ludową.
Bibliografia:
Bojko Sz., „Polska sztuka plakatu”, Wydawnictwo Artystyczno – Graficzne, Warszawa 1971 r.
„Plakat polski 1970 – 1978”, Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa – Książka – Ruch”, Warszawa 1979 r.
Schubert Z., Piękne lata 1947 – 1967, [w:] Polski plakat filmowy – 100 lecie kina w Polsce 1896 – 1996, red. Krzysztof Dydo, Kraków 1996 r.
http://www.ikonosfera.umk.pl/index.php?id=82
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Treutler
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Srokowski
https://archiwum.allegro.pl/oferta/plakat-cyrkowy-jacek-neugebauer-1965-cyrk-piramid-i7931716094.html
https://www.galeriagrafikiiplakatu.pl/pl/plakaty/218/Marian-Stachurski/18306/Zerwany-most-1962-r/