„Kiedy van Gogh przybył do Auvers 20 maja 1890 roku, od razu wyczuł, że jest to dla niego szczególne miejsce. Jeszcze tego samego dnia napisał do swojego brata, Theo i jego żony Jo: „«Tu jest niezwykle pięknie, to serce wsi, charakterystyczne i malownicze”[1]Wouter van der Veen, Exploring Auvers-Sur-Oise, [w:]Van Gogh in Auvers-Sur-Oise. His Final Months (katalog wystawy), red. Nienke Bakker, Emmanuel Coquery, Teio Meedendorp, Louis van Tilborgh, Amsterdam/Paris/Ghent 2023, s. 59. – czytamy w katalogu wystawy. Spędził w tej miejscowości ponad dwa miesiące, intensywnie pracując. Stworzył wówczas ponad 70 obrazów i setki szkiców. Wystawa w Amsterdamie prezentuje niemal wszystkie znane oleje artysty z tego okresu. Są to w większości pejzaże ukazujące miasteczko i jego okoliczne pola, ale także portrety i martwe natury. Są znakomitą ilustracją zmagań artysty z chorą psychiczną, a jednocześnie niegasnącego zapału w podejmowaniu przez niego eksperymentów malarskich.
Ekspozycję podzielono tematycznie. Pierwszą z dwóch największych części stanowi prezentacja obrazów ukazujących zabudowę Auvers oraz jego ogrody i parki. Kuratorzy zamieścili w niej również mapę, ukazującą tę miejscowość wraz z archiwalnymi fotografiami z początku XX wieku. Stanowi to świetne uzupełnienie prezentacji obrazów, pozwalające współczesnemu widzowi na wizualizacje ówczesnego planu i charakteru Auvers. W katalogu ponadto zamieszczono dwie mapy z identyfikowanymi i zaznaczonymi miejscami utrwalonymi przez artystę na obrazach.
Z częścią tą sąsiaduje sala poświęcona relacji malarza z doktorem Paulem Gachet. Prezentowany jest tutaj między innymi portret lekarza, graficzne wersje jego wizerunku, zdjęcia, a także słynny błękitny Autoportret z 1889 roku, jeden z ostatnich. Następnie eksponowane są w odrębnej salce bukiety kwiatowe. W szczególności wart uwagi jest obraz Kwitnące gałęzie kasztanowca datowany na 27 maja 1890 roku, czyli powstały kilka dni po przybyciu do Auvers. Stylistycznie bliski jest wizerunkowi Kwitnącego migdałowca – dziełu, które można oglądać w Muzeum van Gogha na stałej ekspozycji. W obu dziełach dobrze dostrzegalne są inspiracje japońskim drzeworytem zarówno w formie, jak i w treści. Wyraźne, czarne i płynne linie konturują zieleń liści o finezyjnych kształtach.
W kolejnych salach podziwiać można portrety młodych dziewcząt i chłopców, w tym obraz ukazujący córkę doktora Gacheta, Marguerite przy fortepianie. Na koniec największą grupę stanowią pejzaże okolic miasteczka – pola, łąki, zarośla i lasy. Najbardziej znanym wśród nich jest z pewnością Pole pszenicy z krukami – olej, w którym, ze względu na dynamikę jego kompozycji, sposób kładzenia farby i zastosowane barwy badacze doszukują się oznak szaleństwa artysty. Dzieło niewątpliwie jest jednym z najwybitniejszych prac van Gogha. Oddziałuje niezwykle na wszystkie zmysły. Zbliżone wrażenia towarzyszą spotkaniu z płótnami takimi jak: Deszcz – Auvers-sur-Oise czy Krajobraz o zmierzchu. Niezwykle ciekawe jest także powstałe dwa dni przed śmiercią artysty dzieło Trzy korzenie. Niemal abstrakcyjna praca ukazuje w dużym zbliżeniu, w ciasnym kadrowaniu, powykręcane tytułowe korzenie, które niczym zwierzęta wiją się wśród zarośli.
Koncepcja wystawy jest dobrze przemyślana i zakomponowana w przestrzeni. Podziały wyznaczają zmieniające się kolory ścianek, dzielących poszczególne sekcje ekspozycji. Barwy ścian dobrze korespondują z prezentowanymi dziełami, co często podkreśla ich walory plastyczne. Znamienite oświetlenie obiektów sprawia, że obcuje się z nimi z ogromną przyjemnością. Ekspozycji towarzyszy obszerny katalog prezentujący ideę oraz zawierający eseje, omawiające każdą z sekcji tematycznych wystawy.
Zgromadzone na prezentacji w Amsterdamie prace Vincenta van Gogha zostały stworzone przez artystę po okresie pobytu w szpitalu psychiatrycznym i tuż przed jego samobójstwem. Pomimo tego, z wyjątkiem kilku dzieł, pełne są żywych i pozytywnie odczuwanych barw. Kiedy kreska artysty staje się drapieżna, wyciszają ją subtelne, wręcz miejscami pastelowe tony kolorów. Kiedy barwy dominują, kreska jest płynna i miękka. Nawet stare, opuszczone chałupy nabierają życia pod pędzlem artysty. Łąki pełne są kwiatów, a pola obfitują w złote zboża, gotowe do zbioru. Gorące letnie dni w spokojnym wiejskim rejonie malowane zostały z podziwem dla piękna przyrody. Wśród nich jedynie pojedyncze są zwiastunami zapowiadającymi zbliżającą się tragedię.
Wystawa Van Gogh in Auvers. His Final Months, 12 maja – 3 września 2023, Van Gogh Museum, Amsterdam.
Przypisy
| 1. | ↑ | Wouter van der Veen, Exploring Auvers-Sur-Oise, [w:]Van Gogh in Auvers-Sur-Oise. His Final Months (katalog wystawy), red. Nienke Bakker, Emmanuel Coquery, Teio Meedendorp, Louis van Tilborgh, Amsterdam/Paris/Ghent 2023, s. 59. |