Piszę ten tekst trzymając przed sobą nową, jaskrawopomarańczową książkę o metodach nauczania typografii w Polsce. Została wydana w niewielkim nakładzie – 550 sztuk przez Pracownię Liternictwa i Typografii, działającą na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Publikacja to zbiór refleksji oraz kompendium metod dydaktycznych wykładowców z wyższych uczelni artystycznych w Polsce. Stanowi podsumowanie konferencji „Dydaktyka typografii. Uczyć litery/uczyć literą”, którą miałam przyjemność współorganizować razem z prof. Wojciechem Regulskim i Pawłem Krzywdziakiem. Konferencja miała miejsce na auli ASP w Krakowie, 13 kwietnia 2018 roku. Zbiegła się z jubileuszem 200-lecia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a wydanie publikacji z 90-leciem istnienia Pracowni Liternictwa i Typografii na uczelni.

Pomysł na organizację takiego wydarzenia, pojawił się już kilka lat temu. Podczas długich rozmów, wielokrotnie przewijał się problem zmieniających się metod dydaktycznych w zakresie nauczania liternictwa i typografii. Pojawiła się potrzeba konfrontacji własnych metod nauczania z wypracowanymi przez innych wykładowców.

Postanowiliśmy zaprosić do dyskusji pedagogów z wyższych uczelni artystycznych w Polsce. Na konferencji mieliśmy przyjemność gościć prelegentów: z Katowic, Wrocławia, Poznania, Gdańska, Łodzi, Warszawy i Krakowa.
Wystąpili:
dr Ada Pawlikowska, Pracownia Liternictwa i Typografii (studia stacjonarne), ASP w Gdańsku, mgr Piotr Białas, Pracownia Liternictwa i Typografii (studia niestacjonarne), ASP w Gdańsku,
prof. Łukasz Chmielewski, Pracownia Projektowania Krojów Pism i Kaligrafii, ASP w Łodzi,
prof. dr hab. Krzysztof Kochnowicz, Pracownia Projektowania Litery, Uniwersytet Artystyczny (dawniej ASP) w Poznaniu,
dr Aleksandra Kot, dr Ryszard Kajzer i dr Marcin Władyka, Pracownia Typografii dla studentów I-II roku, ASP w Warszawie,
mgr Justyna Czerniakowska, Pracownia Komunikacji Wizualnej i Projektowania Plakatu dla studentów III-IV roku, ASP w Warszawie,
mgr Maciej Majchrzak, Pracownia Projektowania Pism i Form Wydawniczych, ASP we Wrocławiu,
dr Agnieszka Ziemiszewska, Pracownia Typografii i Liternictwa dla studentów I-II roku, Polsko-Japońska Akademia Technik Komputerowych w Warszawie,
prof. Tomasz Bierkowski, Pracownia Liternictwa i Typografii, ASP w Katowicach,
prof. Wojciech Regulski, mgr Paweł Krzywdziak i mgr Zofia Dziurawiec, Pracownia Liternictwa i Typografii, ASP w Krakowie.
Wszystkie prezentacje dostępne są na kanale YouTube Pracowni Liternictwa i Typografii ASP w Krakowie.

Wystąpienia rozpoczynały się od krótkiego omówienia specyfiki pracowni – liczby studentów, częstotliwości i długości zajęć w tygodniu, etapu nauki. Te czynniki w większości determinują program kształcenia liternictwa i typografii na wydziałach.

W prezentacjach przedstawione zostały cele dydaktyczne oraz umiejętności, które powinni nabyć absolwenci po ukończeniu kursu w ramach pracowni. Dodatkowo, omówiono sposoby kształcenia na przykładach konkretnych zadań, jakie przygotowują studenci w ramach zajęć.

Należy docenić niezwykłą różnorodność sposobów nauczania podobnych zagadnień oraz wysoki poziom ich realizacji. Każda z prac cechowała się wyszukanym konceptem oraz świadomie i konsekwentnie przeprowadzoną ścieżką projektową. Świadczy to o ogromnym zaangażowaniu studentów i pedagogów we własną pracę.

Niezwykle ciekawe okazały się metody dydaktyczne, które znacznie odbiegały od standardowego systemu szkolnego nauki na zasadach relacji mistrz – uczeń. Studenci, poprzez doświadczenie i bezpośrednie zaangażowanie się w zajęcia, samodzielnie dochodzili do nowych wniosków i refleksji. W ten sposób prowadzący zachęcali studentów do zainteresowania się przedmiotem i do samodzielnego zgłębiania dalszej wiedzy.

Wystąpieniom towarzyszyła refleksja nad tym, czy za pomocą litery jesteśmy w stanie uczyć projektowania i sztuki lub dyskutować o emocjach. Czy w projektowaniu liter i typografii jest miejsce na eksperyment i artystyczne działania? Jak, mimo ograniczeń technicznych, uczyć nowych narzędzi? Jak dostosować się do zmieniającej się technologii i społeczeństwa? Jak uczyć i jak porozumieć się z nowym pokoleniem?
Wnioski i spostrzeżenia oraz skrótowe wystąpienia pedagogów zostały podsumowane we wspomnianej publikacji.

Konferencja stała się punktem wyjścia dla dalszych dyskusji nad przyszłością dydaktyki projektowania oraz potrzebą stałego dopasowywania programów nauczania do nowych pokoleń studentów. Coraz więcej mówi się o zrywaniu z tradycyjnymi metodami kształcenia i o transformacji systemu szkolnictwa. Mimo tych aktualizacji i wszelkiego dostosowywania się do współczesnego świata, pewne wartości i cele kształcenia pozostają niezmienne. Rolą współczesnych pedagogów jest wyznaczenie kierunku dalszego kształcenia oraz wskazanie celu i drogi rozwoju.

Mam nadzieję, że konferencja będzie początkiem szerszej współpracy pomiędzy pracowniami liternictwa i typografii w Polsce, a publikacja stanie się inspiracją dla kolejnych pedagogów do tworzenia nowych programów nauczania nie tylko w zakresie liternictwa i typografii, ale również w szeroko rozumianym projektowaniu graficznym.

Publikacja dostępna do pobrania na stronie: grafika.asp.krakow.pl/publikacje